Oktober 44, 659 mannen weggevoerd... slechts 48 keerden terug

“Onze Jan hebben ze ook meegenomen”

 

Het zal geweest zijn in het voorjaar van 2007. Ik stond voor de Oude Kerk bij de hangouderen. We hadden het over de razzia. De meeste mannen die er stonden, hebben een vader of broer verloren. Er kwam een man aanfietsen die ik nog kende van mijn lagere schooltijd. Ik had namelijk met zijn zoon Kees Schreuder op de Van Damschool gezeten. Hij hoorde ons praten en het enige wat hij met indringende woorden zei, was: ”Onze Jan hebben ze ook meegenomen!”…. Het was toen stil en het duurde even voordat het gesprek met de overige mannen verder ging. Dat moet ik onthouden dacht ik…….

 

Oktoberherdenking 2009

 

Sinds een aantal jaren doe ik de PR voor onze Stichting en word dan vaak voor de oktoberherdenking benaderd door kranten of TV. Midden september 2009 werd ik gebeld door het ANP of ik iemand wist voor een interview. Ik probeer altijd mensen hun verhaal te laten vertellen die dat nog niet eerder gedaan hebben. Mijn gedachten gingen gelijk naar de heer Schreuder. Ik ben dezelfde dag naar zijn huis gegaan en heb gevraagd of hij zijn verhaal wilde vertellen aan het ANP. Hij aarzelde….hij vertelde dat hij  steeds vaker aan de razzia terugdacht. Zijn broer Jan zei hij, was ook meegevoerd. Toen ik hem vroeg of hij wist waar hij omgekomen was, vertelde hij me dat hij in Ladelund begraven was. Ik schrok van dat antwoord want ik wist waar hij begraven was…niet in Ladelund! Ik vroeg hem: “Weet je dat zeker?” “Ja”, zei hij, “want dat had zijn moeder hem destijds verteld.” Op mijn vraag of hij ooit in Duitsland was geweest, zei hij met een glimlach: “Ik ben nooit verder geweest dan Rotterdam en Den Haag, daar woont mijn broer en mijn zwager.” Ik vertelde hem, dat ik er op terug zou komen. Na een tijdje gepraat te hebben wilde hij de mevrouw van het ANP wel te woord staan, “Als ik jou daar een plezier mee kan doen”, zei hij. Zijn vrouw zei nog: “Hendrik, doe het nou niet!” Maar hij was resoluut en ik ging naar huis.

 

Thuisgekomen keek ik op de website en, ja hoor, zijn broer Jan ligt begraven op het Nederlands Ereveld in Hannover. Er staat zelfs een foto van de grafsteen op de website, die ik meteen geprint heb op A4 formaat. Dezelfde middag ging ik naar hem toe. Hij liet mij gelijk binnen en ik vroeg hem: “Klopt het dat je broer Jan geboren is op 26-06-1926?” Hij knikte. “Dat klopt”, vertelde hij me, “ Jan was één  jaar ouder dan ik.” Hierna gaf ik hem de foto van de grafsteen van zijn broer Jan. Hij werd stil en emotioneel, dit had hij nooit verwacht. “Als jij het wilt, dan gaan we met jou en je gezin mee naar Hannover…..bespreek het met je zoon Gert, wij gaan graag met je mee”, vertelde ik. De volgende morgen ging de telefoon: “We mosten het maar doen “,  zei hij. “Prima dan ga ik het regelen”, was mijn antwoord. Ik belde Pieter Dekker en vertelde hem het hele verhaal en we besloten dat wij samen met de familie naar Hannover zouden gaan. Dezelfde avond ben ik bij zijn zoon Gert langs geweest om het een en ander te overleggen, Gert wilde weten wat ik met zijn vader gedaan had…..”Hoezo?”, vroeg ik. “Mijn vader heeft nog nooit zoveel over de razzia verteld als de laatste dagen”, merkte hij op. Een paar dagen later heeft hij zijn verhaal gedaan aan een journaliste van het ANP, het heeft in veel kranten gestaan.

 

 

Hannover

Op 3 oktober zijn we met zeven mensen naar Hannover gegaan. Zijn zus Henny en haar man, zijn zoon Gert en zijn vrouw waren ook mee. Hoe dichter we bij de grens kwamen des te stiller werd de heer Schreuder. “Zo veer van huus da’k dat nog mag meemoaken”, zei hij en schudde met zijn hoofd. Na vier uur rijden kwamen we op het Nederlands Ereveld aan. We hebben ruim anderhalf uur bij het graf gestaan en gepraat en zijn toen aan de terugreis begonnen.

Het was een hele bijzondere dag. Iedereen die dit leest, zal reageren met de vraag “Hoe komt het dat hij nooit heeft geweten dat zijn broer daar ligt begraven?”

Dit komt vaker voor helaas. In februari 2010 kwam ik in contact met iemand die niet wist waar haar vader begraven lag. Ze dacht dat hij in een massagraf lag in Versen, waar ze met haar moeder een aantal keren geweest is. Ook hij blijkt een eigen graf te hebben op een Nederlandse Erebegraafplaats.

Het trieste feit is dat er nu na 65 jaar nog steeds mensen zijn die niet weten waar hun vader of broer begraven ligt. De Stichting Oktober 44 doet er alles aan om iedereen antwoord te geven op deze vraag. Voor Henny kwam het bezoek aan het graf van haar broer nog net op tijd.
Zij overleed op 16-02-2010.

 

 

 

 

Maart 2010

Gert van Dompseler

Stichting Oktober 44
Midden Engweg 1
3882 TS Putten

Design by Acadia